مضرات و مزایای دوغ

دوغ سنتی

یکی از نوشیدنی‌های پرطرفدار ایرانی که در بیشتر سفره‌ها پیدا می‌شود، دوغ است. این نوشیدنی محبوب که به طور سنتی در فرآیند تولید کره از ماست به دست می‌آید، در ترشح سروتونین نقش موثری داشته و مصرف آن باعث رفع افسردگی و خواب راحت‌تر در شب می‌شود.

دوغ یک نوشیدنی سالم و سنتی نزد ما ایرانیان است. مصرف دوغ بیشتر در فصول گرم سال پیشنهاد می شود. دوغ یکی از فرآورده های شیر است و دارای فواید و خاصیت های زیادی است. در این مطلب هر آنچه را که راجع به نوشیدنی دوغ باید بدانید، آورده شده است.

خیلی اوقات اکثر افراد بعد از نوشیدن دوغ احساس خواب آلودگی میکنند . علت خواب آور بودن دوغ بدلیل پیتیدهای موجود در کازئین که از پروتنین های موجود در شیر است، می باشد. برخی از پزشکان طب سنتی نیز پیشنهاد می کنند برای داشتن یک خواب آرام وراحت دوغ بنوشید و از خواب خود نهایت لذت را ببرید. از این رو بدلیل خواب آور بودن دوغ توصیه می شود قبل از کارهایی که احتیاج به هوشیاری کامل دارند از مصرف دوغ پرهیز نمایید.

بطور کلی اکثر کارشناسان و پزشکان معتقد هستند که از مصرف دوغ گازدار باید بپرهیزید. همچنین دوغ گازدار را  مخصوصا به افرادی که دارای بیماری های گوارشی هستند توصیه نمی شود . زیرا مصرف دوغ گاز دار می تواند باعث برخی از بیماری های گوارشی مثل زخم اثنی عشر، ورم معده، نفخ شکم و برخی مشکلات گوارشی دیگر شود. دوغ گاز دار بصورت کلی برای سلامت انسان ضرر دارد و باعث ایجاد برخی مشکلات گوارشی می شود.

دوغ یکی از بهترین و سالم ترین نوشیدنی ها بشمار می آید و به علت اینکه این فرآورده مستقیما از شیر بدست می آید و بسیاری از ترکیب ها و پروتئین های موجود در شیر را دارد، بسیاری از کارشناسان تغذیه معتقد هستند دوغ همانند شیر می تواند دارای خاصیت ضد سرطانی باشد.

روش های تهیه دوغ  :

روش سنتی:

در روش سنتی یا روستایی ماست را به همراه آب در مُشک یا کیسه های پوستی می ریزند و تکان می دهند وبر اثر ضربات وارده دوغ حاصل می شود. در این روش به دلیل آن که نظافت کیسه های پوستی مشکل است احتمال آلودگی میکروبی در فرآورده حاصله زیاد است.

روش صنعتی:

اما تهیه دوغ به روش صنعتی، بدین شکل است که ماست را به همراه مقداری آب، درون تانک های مخصوص ریخته تا به خوبی با هم مخلوط شوند، این نوشیدنی در برابر گرما و فساد محیطی مقاوم بوده، بنابراین نیاز به استفاده از هیچگونه مواد نگهدارنده مصنوعی ندارد و نیز برای افرادی که نمی توانند لاکتوز مصرف کنند، مفید است، البته مصرف این نوشیدنی های تهیه شده به شکل صنعتی مضرات زیادی نیز دارد، از جمله اینکه نمک زیاد موجود در آنها برای افراد دارای فشار خون بالا، دارای نارسایی کلیوی و نیز مبتلا به بیماری قلبی و عروقی خطرناک می باشد، بنابراین اگر دوغ در منزل و به صورت بهداشتی تهیه شود، بهتر می باشد.

محققان و متخصصان تغذیه عقیده دارند که مصرف دوغ به سوزاندن چربی و کاهش شدید کالری کمک می کند. مطالعات نشان داده که تمامی گروه های سنی که شش ماه از رژیم غذایی که در آن لبنیات از جمله نوشیدنی دوغ وجود داشته استفاده کرده اند  ، راحت تر توانسته اند به کاهش وزن و سوزاندن چربی برسند و وزن کم کرده اند.

دوغ فرآورده ‌ای حاصل از شیر است که از اختلاط ماست و آب با نسبت‌ های مختلف و افزودن نمک تهیه می ‌شود. در صنعت برای طعم‌ دار کردن آن از اسانس ‌های مختلف مثل کاکوتی و نعناع یا گلبرگ‌ های خشک و خردشده گل محمدی استفاده می ‌کنند.

محصولات لبنی مانند دوغ، از نظر مواد تشکیل دهنده و نحوه فروش، مورد بررسی و نظارت قرار می گیرند . صنف سوپرمارکت ها و اداره بهداشت محیط وزارت بهداشت وظیفه نظارت و بررسی بر فروش محصولات لبنی را بر عهده دارند .نظارت بر مواد تشکیل دهنده و سلامتی چنین محصولاتی هم بر عهده سازمان غذا و دارو است.

اداره بهداشت محیط وظیفه بازدید دوره ای از سوپرمارکت ها و مغازه ها را دارند تا از نوع نگهداری سالم مواد غذایی اطمینان یابد . اما در تمامی مشاغل امکان تخلف وجود دارد و بازدید روزانه از تمام مغازه ها امکان پذیر نیست.

سازمان غذا و دارو وظیفه نظارت بر روی محصولات از کارخانه تا مغازه را دارد ، به عبارتی علاوه بر بازرسی کارخانه های تولید کننده ، با خریداری محصولات خوراکی از مغازه ها و بررسی آنها در آزمایشگاهها ، در صورت وجود مشکلات احتمالی ،به کارخانه و تولید کننده ها اطلاع داده می شود . همچنین اضافه کردن هر نوع مواد نگهدارنده در فرایند تهیه دوغ ، غیر مجاز است و به نوعی تخلف به شمار می رود

دوغ سرشار از میکروب‌های پروبیوتیک است که به هضم غذا کمک می‌کند. این میکروب‌های سالم از رشد میکروب‌های بد که باعث ایجاد عفونت‌های معده و اسهال می‌شوند، جلوگیری می‌کنند. همچنین اثر ضد میکروبی دوغ باعث می‌شود بیماری‌هایی نظیر اسهال، التهاب مخاط روده و زخم روده سریع بهبود یابد. دوغ همچنین می‌تواند از سوء هاضمه و تولید گاز بیش از حد در بدن جلوگیری کند، حتی می‌تواند با نفخ معده، اسیدیته و کاهش التهاب لایه پوشاننده معده (به علت رفلکس) مبارزه کند.

مصرف دوغ در کاهش کلسترول خون موثر است و از همین رو در پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی مفید است.

طبع دوغ سرد است و به همین دلیل مصرف آن به درمان گرمازدگی و رفع عطش و خستگی کمک می‌کند. همچنین مصرف دوغ در بهبود برخی از سردرد‌ها که ناشی از گرمی هوا است، مفید می باشد .

دوغ به عنوان یک پاک کننده بسیار عالی برای پوست به شمار می آید  و باعث از بین رفتن گرد و غبار، خاک و سایر ناخالصی‌ها را از روی پوست می‌شود. همچنین باعث تغذیه پوست و به دنبال آن زیبایی و سلامت پوست خواهد شد. مصرف دوغ به دلیل پروتئین شیر و اسید لاکتیک موجود در آن، به پاکسازی پوست از سلول‌های مرده کمک می‌کند، همچنین اسید لاکتیک موجود در آن، درخشش طبیعی از دست رفته پوست را باز می‌گرداند و باعث می‌شود پوستی روشن و صاف داشته باشید.

دوغ غنی از پروتئین، کلسیم، گوگرد، فسفر و ویتامین‌های گروه ب. است. جالب است بدانید، ارزش غذایی ۲ لیوان دوغ، معادل یک لیوان شیر است و پروتئین‌های دوغ حاوی اسید‌های آمینه ضروری بدن است که در تأمین پروتئین مورد نیاز بدن بسیار مؤثر هستند، همچنین پروتئین‌های دوغ، در دستگاه گوارش بهتر از پروتئین‌های شیر هضم می‌شوند و به دلیل میزان لاکتوز پایین تر نسبت به شیر، نفخ کمتری در افراد با معده‌های حساس ایجاد می‌کند.

اگر این فرآورده لبنی تحت شرایط مطلوب بهداشتی و مطابق با اصول استاندارد تهیه مواد غذایی (مثل آب مناسب، اسانس‌ های مجاز و سالم، نمک با ویژگی تاییدشده برای مصرف در غذا) تولید شود، می ‌تواند به‌ عنوان یک نوشیدنی  سالم و مغذی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار گیرد. باید به این نکته توجه داشت که افزودن هر نوع ماده نگهدارنده به دوغ در فرآیند تولید، غیرمجاز است و تخلف محسوب می ‌شود. رعایت اصول استاندارد تهیه این فرآورده نیز از مواردی است که باید توسط نهادهای ذیربط مورد بررسی و کنترل قرار گیرد.

بصورت کلی دوغ گاز دار برای سلامت انسان ضرر دارد و باعث ایجاد برخی مشکلات گوارشی می شود. علت عدم استفاده از نوشیدنی های گاز دار مخصوصا مصرف دوغ  گاز دار بدلیل گاز موجود در آنها نیست بلکه بدلیل اسید فسفریکی است که در این نوع نوشیدنی ها اضافه می شود که برای سلامتی بدن مضر است.بنابراین اگر دوغ به صورت طبیعی گاز دار شود مضرنیست.

مصرف دوغ پس از مصرف غذاهای گوشتی می تواند در برخی مواقع باعث بیماری درد مفاصل شود. توصیه می شود مصرف دوغ به عنوان یک نوشیدنی سالم، بیشتر در فصل های گرم سال استفاده شود و همچنین در مصرف آن نیز زیاده روی نشود.

نکته :

بدترین نوع نگهداری دوغ در مغازها قرار دادن آنها خارج از مغازه یا در مکانی است که این محصولات در تماس با نور آفتاب قرار بگیرند. تماس بطری های حاوی دوغ با نور آفتاب (به خصوص در جاده ها)، باعث ایجاد ترکیب های سرطان زا و سمی یا اکسید شدن چربی موجود در محصول می شود. بنابراین از خرید و مصرف دوغ هایی که خارج از یخچال و در زیر نور آفتاب نگهداری می شوند، خودداری کنید

مصرف دوغ برای کودکان :

مصرف اغلب محصولات لبنی نوشیدنی، برای کودکان مفید می باشد، زیرا همه آنها معمولا از شیر تهیه شده اند، که تقریبا مواد معدنی و ویتامین های موجود در شیر را دارند، البته به همان میزان کلسیم موجود در شیر، در این محصولات وجود ندارد؛ خوردن نوشیدنی هایی مانند ماست و دوغ برای کودکان به دلیل اینکه از باکتری های زنده تهیه می شوند، می توانند بدن کودک را در برابر بسیاری از باکتری های مضر محافظت نمایند، البته میزان باکتری ها در محصولات مختلف، متفاوت می باشد.

دوغ برای کودکان به دلیل وجود نعنا و پونه در ترکیب خود، به هضم غذا و ترشح شیره معده کمک کرده و نفخ حاصل از نوشیدن دوغ و نیز دل پیچه را برطرف می کند. از دیگر فواید نوشیدن دوغ برای کودکان با طعم نعنا و پونه، خنک کردن دهان، ضد عفونی کننده مجاری گوارشی، رفع سکسکه و اسهال ناشی از گرمی هوا، گردش بهتر خون و نیز بهبود عملکرد کبد می باشد.

مصرف دوغ برای کودکان بالای یک سال، به دلیل تامین کلسیم، پروتئین، چربی، ویتامین های B ، D و آب مورد نیاز بدن برخلاف نوشابه های گازدار و آبمیوه های صنعتی مفید می باشد. طبیعت سرد این نوشیدنی، خستگی، عطش و علائم گرمازدگی را بهبود بخشیده و میکرو ارگانیسم های زنده موجود در ماست، از رشد و تکثیر باکتری های مضر در دستگاه گوارش جلوگیری می کند. ناگفته نماند که نوشیدنی دوغ به دلیل رقیق بودن، از ارزش تغذیه کمتری نسبت به ماست برخوردار می باشد، بنابراین نباید، جایگزین ماست شود.

در میان اغلب نوشیدنی های مضر امروزی، دوغ همچنان سلامت خود را حفظ کرده است. این نوشیدنی از جمله نوشیدنی های سنتی ایرانی می باشد که مصرف آن برای فصول گرم سال توصیه می شود.

مضرات دوغ (موارد احتیاطی و منع مصرف )

۱- یکی از مهمترین مضرات دوغ، مصرف آن بلافاصله یا همراه با غذا است که باعث رقیق شدن شیره معده و اختلال در فرایند هضم و جذب مواد غذایی می‌شود. متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند، مصرف دوغ نیز مانند دیگر مایعات بهتر است با فاصله یک ساعت بعد از مصرف غذا باشد.
۲- از دیگر مضرات دوغ افزایش فشار خون است؛ بنابراین توصیه می‌شود دوغ خانگی و کم نمک جایگزین دوغ‌های صنعتی و شور شود. مصرف دوغ نیز مانند دیگر مایعات بهتر است با فاصله یک ساعت بعد از مصرف غذا باشد، زیرا مصرف زیاد آن، علاوه بر ایجاد تشنگی، زمینه‌ساز افزایش فشار خون و پوکی استخوان است.
۳- گاز طبیعی موجود در دوغ که در نتیجه تخمیر باکتری‌های موجود در آن به وجود می‌آید، طبیعی است و مشکلی برای فرد عادی ایجاد نمی‌کند. اما گازی که به شکل صنعتی به دوغ اضافه می‌شود، می‌تواند باعث مشکلات گوارشی شود. ضمن اینکه دوغ‌های گازدار، می‌تواند اشتهای افراد را بالا برده و در نتیجه باعث پرخوری و اضافه وزن شود.
۴- مصرف بیش از حد دوغ می‌تواند باعث از بین رفتن تعادل بدن نسبت به حالت عادی شود و به دلیل طبع سردی که دارد زیاده رو‌ی در مصرف آن برای افراد با مزاج سردتوصیه نمی‌شود.
۵- زیاده‌روی در مصرف دوغ به افراد دارای ناراحتی‌های معده، مشکلات گوارشی، افراد مبتلا به ورم معده یا زخم اثنی‌عشر توصیه نمی‌شود.

روش نگهداری :

نگهداری دوغ در دمای محیط، موجب ترش و گاز دار کردن این نوشیدنی می شود، که مصرف آن از نظر سلامت مشکلی ایجاد نخواهد کرد؛ باکتری های سازنده اسید لاکتیک و نیز مخمر های تولید گاز موجود در دوغ که به طور طبیعی در آن وجود دارند، در دمای محیط فعالیت بیشتری داشته و موجب اسیدی تر شدن و ایجاد گاز در داخل دوغ می شوند، البته توجه داشته باشید که در این روش نگهداری، به دلیل فعال شدن آنزیم های تجزیه کننده پروتئین، امکان آلوده شدن دوغ به کپک وجود دارد، در نتیجه موجب تغییر رنگ و مزه آن می شود، حتی ممکن است، قبل از پایان تاریخ انقضا که بر روی درب بطری نوشته شده، این اتفاق رخ دهد که در این صورت باید از مصرف آن خودداری شود. در این صورت، بهترین راهکار برای نگهداری دوغ در یخچال می باشد.

شما میتوانید دوغ و سایر لبنیات و مواد غذایی خود را به صورت آنلاین در مشهد از هایپر 724 سفارش داده و درب منزل خود تحویل بگیرید . حتی درایام تعطیل هم سفارش از فروشگاه اینترنتی هایپر 724 نیز وجود دارد.

همچنین خرید و تحویل سفارش برای شهر تهران و دیگر شهرستان ها از هایپر 724 امکان پذیر می باشد.